Xəbərlər
Azərbaycan və Özbəkistan: ortaq kökdən strateji tərəfdaşlığa
Zahir Qəhrəmanov
YAP Şirvan şəhər təşkilatının sədri
Azərbaycan və Özbəkistan xalqları əsrlər boyu ortaq mədəniyyət, adət-ənənə və dini dəyərləri paylaşmış, İpək Yolu boyunca yerləşən şəhərləri vasitəsilə intensiv ticarət və mədəni mübadilə aparmışlar. Bu bağlar təkcə iqtisadi deyil, həm də elmi və ədəbi sahələrdə özünü göstərmişdir. Əlişir Nəvai, Məhəmməd Füzuli və Nizami Gəncəvi kimi klassiklər hər iki xalqın ədəbi-mədəni sərvətinə çevrilmiş, ortaq tarixi yaddaşın formalaşmasında mühüm rol oynamışdır.
XX əsrin sonlarında Sovet imperiyasının dağılması ilə həm Azərbaycan, həm də Özbəkistan müstəqillik qazanmış və yeni dövrdə münasibətlərini bərabərlik və qarşılıqlı hörmət prinsipləri üzərində yenidən qurmuşlar. Bu zəmin üzərində tərəflər siyasi, iqtisadi və humanitar sahələrdə əlaqələrini dərinləşdirmək üçün konkret addımlar atmışlar.
Azərbaycan–Özbəkistan siyasi münasibətləri yüksək etimad səviyyəsində inkişaf edir. Hər iki ölkə bir-birinin ərazi bütövlüyünü, suverenliyini və müstəqilliyini daim dəstəkləmiş, beynəlxalq təşkilatlarda da bir-birilərinə siyasi dayaq göstərmişdir.
Özbəkistanın Qarabağ məsələsində Azərbaycanın mövqeyini açıq şəkildə dəstəkləməsi iki ölkə arasında siyasi etimadın güclü olduğunun göstəricisidir.
Prezidentlər səviyyəsində qarşılıqlı səfərlər, imzalanan ikitərəfli müqavilələr və strateji əməkdaşlıq haqqında bəyanatlar ölkələr arasında siyasi dialoqun nə qədər dərin və davamlı olduğunu göstərir. 2022 və 2023-cü illərdə baş tutmuş yüksək səviyyəli görüşlər zamanı enerji, nəqliyyat, kənd təsərrüfatı və mədəniyyət sahələrində əməkdaşlıq üzrə bir sıra konkret layihələr razılaşdırılmışdır.
Azərbaycan və Özbəkistan arasında iqtisadi əlaqələr son illərdə nəzərəçarpacaq dərəcədə inkişaf edib. Ticarət dövriyyəsi artmaqda davam edir, sənaye və kənd təsərrüfatı sahəsində birgə investisiya layihələri həyata keçirilir. Xüsusilə enerji, nəqliyyat-logistika və tekstil sənayesi əməkdaşlığın əsas istiqamətləri sırasındadır.
Orta Dəhliz – yəni Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu – çərçivəsində iki ölkə Avrasiya məkanında strateji tranzit mövqelərini birləşdirərək regional nəqliyyat və ticarət zəncirində mühüm halqaya çevrilməkdədir. Azərbaycanın Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı və Özbəkistanın logistika potensialı birgə istifadə edilməklə, Çin–Avropa istiqamətində rəqabət qabiliyyətli nəqliyyat alternativləri yaradılır.
Azərbaycan və Özbəkistan arasında təhsil sahəsində də əməkdaşlıq yüksələn xətt üzrə inkişaf edir. Hər iki ölkənin ali məktəbləri arasında birgə proqramlar həyata keçirilir, tələbə və müəllim mübadiləsi artır. Bu, sadəcə elmi əməkdaşlıq deyil, həm də gənc nəsillərin bir-birini daha yaxından tanıması və gələcəkdə daha sıx əlaqələrin qurulması üçün zəmin yaradır.
Mədəniyyət sahəsində də qarşılıqlı maraq və fəaliyyətlər artmaqdadır. Sərgilər, kino həftələri, musiqi festivalları və ortaq mədəni tədbirlər vasitəsilə xalqlar arasında əlaqələr güclənir, ortaq kimlik daha da möhkəmlənir. Bu, regionda multikulturalizmin və qarşılıqlı anlaşmanın inkişafına da xidmət edir. Azərbaycan və Özbəkistan arasındakı əməkdaşlıq hələ öz zirvəsinə çatmamışdır. Gələcəkdə turizm, yaşıl enerji, rəqəmsallaşma və kənd təsərrüfatı sahələrində yeni əməkdaşlıq imkanları mövcuddur. Hər iki ölkə bu istiqamətdə qarşılıqlı maraqları nəzərə alaraq strateji layihələr hazırlayır.
Bundan əlavə, beynəlxalq çağırışlar – iqlim dəyişikliyi, ərzaq təhlükəsizliyi, regional sabitlik və terrorizmlə mübarizə kimi məsələlərdə də Azərbaycan və Özbəkistanın ortaq mövqe sərgiləməsi zəruridir. Bu baxımdan, ikitərəfli əlaqələrin çoxşaxəli və uzunmüddətli şəkildə inkişaf etdirilməsi regional sabitliyə də müsbət təsir göstərmiş olur.
Azərbaycan–Özbəkistan münasibətləri sadəcə iki ölkə arasındakı diplomatik əməkdaşlıq deyil, həm də tarixən formalaşmış ortaq kimliyin, qardaşlığın və qarşılıqlı etimadın təzahürüdür. Bu münasibətlər regional əməkdaşlıq və sabitliyin mühüm dayağı olmaqla yanaşı, gələcəkdə Avrasiya məkanında mühüm geosiyasi və iqtisadi proseslərə birgə təsir göstərmək potensialına malikdir.