Xəbərlər
Azərbaycan regionda sülhün və qarşılıqlı əməkdaşlığın təminatçısı kimi çıxış edir
Təvəkkül Əliyev
YAP Şuşa rayon təşkilatının sədri
Nyu‑Yorkda keçirilən BMT Baş Assambleyasının 80‑ci sessiyası Azərbaycanın post‑münaqişə mərhələsinə keçidi qlobal auditoriyada sistemli şəkildə təqdim etməsi üçün geniş platforma oldu. Prezident İlham Əliyevin 25 sentyabr çıxışı illərlə işğal və humanitar itkilər barədə danışılan eyni tribunada bu dəfə bərpa, ədalət və sülh gündəliyinin elanına çevrildi. Nitqin məzmunu yalnız regional yox, beynəlxalq normativ qaydalar müstəvisində də yeni yanaşma təklif etdi.Dövlət başçısı çıxışında suverenlik, ərazi bütövlüyü, dövlətlərin daxili işlərinə qarışmama və qarşılıqlı hörmət kimi prinsipləri konkret praktik addımlarla əlaqələndirdi. Bu çərçivə Cənubi Qafqazda dayanıqlı sülhün qurulması, yeni iqtisadi əlaqələrin formalaşması və etimadın institusionallaşdırılması baxımından əsas yol xəritəsi kimi təqdim olundu. Mesajın mərkəzində seçmə ədalətin aradan qaldırılması dayanırdı.
44 günlük Vətən müharibəsi nəticəsində Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpası beynəlxalq hüququn kağız üzərində qalan qərarlarını real müstəviyə daşıdı. 10 noyabr razılaşmasından sonrakı mərhələdə mina təmizliyi, təhlükəsiz qayıdış və sosial infrastrukturun qurulması ardıcıllıqla icra olunur. “Böyük Qayıdış” proqramı fiziki bərpa ilə yanaşı, xidmətlərin rəqəmsallaşdırılması və dayanıqlı yaşayış modelini də ehtiva edir.Sülh prosesində ikitərəfli formatın seçilməsi dialoqun çevikliyini artırdı. Kənar müdaxilələrin minimallaşdırılması konkret müddəalara fokuslanmağa, sərhədin delimitasiyası və kommunikasiyaların açılması üzrə praktik mexanizmlərin formalaşmasına imkan verdi. Bu yanaşma nəticə yönümlü diplomatiyanın effektivliyini göstərdi.
Uzun illər status‑kvonu donduran köhnə mexanizmlərin arxada qalması region üçün yeni təhlükəsizlik arxitekturasına qapı açdı. Danışıqların mətnləşməsi, texniki xəritələrin hazırlanması və etimad quruculuğu tədbirləri bölgədə riskləri azaldır, proqnozlaşdırmanı artırır. Bu, həm də beynəlxalq platformalarda mandatların “real nəticə” prinsipi əsasında yenilənməsi çağırışını gücləndirir.Enerji sahəsində Azərbaycanın rolu çıxışın ayrıca istiqaməti idi. Şaxələndirilmiş boru kəmərləri şəbəkəsi, artan ixrac həcmləri və bərpaolunan güclərin payının yüksəldilməsi Avrasiyada təchizat təhlükəsizliyinə töhfə verir. Uzunmüddətli müqavilələr və yeni investisiya pəncərələri enerji keçidinin maliyyə dayanıqlığını təmin edir.
Nəqliyyat‑logistika müstəvisində Şərq–Qərb və Şimal–Cənub dəhlizlərinin kəsişməsi Azərbaycanın coğrafi üstünlüyünü modern infrastrukturla tamamlayır. Bakı–Tbilisi–Qars xətti, Ələt Beynəlxalq Ticarət Limanı və multimodal həllər Orta Dəhlizin rəqabət qabiliyyətini artırır, tranzit müddətlərini qısaldır. Rəqəmsal gömrük və “bir pəncərə” yanaşması biznes üçün əlavə rahatlıq yaradır.Rəqəmsal bağlantı üzrə “Rəqəmsal İpək Yolu” təşəbbüsü Xəzərin dibi ilə fiber‑optik xətlər, regional məlumat mərkəzləri və kiberdayanıqlıq standartları vasitəsilə ölkəni data mərkəzli iqtisadiyyatın qovşağına çevirir. Bu, qeyri‑neft sektorunun məhsuldarlığını, ixracın coğrafiyasını və dövlət xidmətlərinin çevikliyini artırır.
Xarici siyasətdə balanslı çoxtərəflilik Azərbaycanın riskləri bölüşdürən, fürsətləri çoxaldan yanaşmasını əks etdirir. ABŞ, Aİ, Türkiyə, Mərkəzi Asiya və Asiya‑Sakit Okean istiqamətlərində paralel diplomatiya siyasi dialoqu iqtisadi layihələrlə müşayiət edir. Strateji tərəfdaşlıq mexanizmləri təhlükəsizlik və ticarət sahəsində yeni alətlər yaradır.Humanitar diplomatiya ölkənin yumşaq güc vektorunu gücləndirir. Təbii fəlakət və münaqişələrdən əziyyət çəkən ölkələrə yardım, səhiyyə böhranlarında dəstək, təhsil və mədəniyyət layihələri beynəlxalq həmrəyliyi praktik alətə çevirir. Bu xətt iqlim gündəliyi və COP irsi ilə sinxron şəkildə genişlənir.
Makroiqtisadi sabitlik – aşağı borclanma, güclü ehtiyatlar və müsbət reytinqlər – islahatların sosial təsirini artırır. Məhkəmə‑tənzimləyici mühitin təkmilləşdirilməsi və rəqəmsal xidmətlərin genişlənməsi özəl sektorun payını artırır, azad edilmiş ərazilərdə sərmayəni sürətləndirir.Azərbaycan yalnız hərbi‑siyasi qələbəni yox, sülhü və rifahı təmin edən institutları da qurduğunu nümayiş etdirdi. Yeni təhlükəsizlik kodu – qanunun aliliyi, açıq iqtisadiyyat və qarşılıqlı faydalı inteqrasiya – Cənubi Qafqaz üçün davamlı gələcəyin təməlidir.